سیر تاریخی تاسیس دانشگاه شهید بهشتی                                                  
هر چند از تاسیس رسمی دانشگاه شهید بهشتی شصت سال می ­گذرد (از سال 1338)، اما پیگیری اسناد و مدارک موجود[1] نشان می­ دهد اندیشه­ ی ایجاد دانشگاه ملی ایران از سال 1290 شمسی وجود داشته است. اسناد موجود بیانگر آن است که درخواست تاسیس دانشکده­ی پزشکی این دانشگاه در سال 1331 توسط سید مهدی فیروز آبادی و عبدالباقی فربود به وزارت دربار داده می ­شود[2]. همچنین مدارک دیگری مبنی بر سند تاسیس مدرسه دانشگاه ملی[3] وجود دارد که وزارت معارف، امتیاز افتتاح مدرسه ­این دانشگاه را در سال 1334 طی حکمی به «ابوالحسن خان شریف» می ­دهد. پس از دو سال به دلیل برخی تغییرات، امتیاز مدرسه­ دانشگاه لغو گردید.
برخی از اسناد دیگر[4] به سخنرانی دکتر علی شیخ الاسلام به نمایندگی از دانشجویان ایرانی در برابر محمدرضاپهلوی در سفر سال 1333 وی به آمریکا اشاره دارند و آن سخنرانی را منشاء پیشنهاد تاسیس این دانشگاه می‏دانند. همچنین در تیرماه سال 1338، چندتن از اساتید دانشگاهی (از جمله جهانشاه صالح و برخی از اساتید دانشگاه تهران) خواستار ملاقات با محمدرضا پهلوی برای تاسیس این دانشگاه شدند.[5]
 
دلایل تاسیس دانشگاه
در سخنرانی دکتر شیخ الاسلام، مهم ­ترین دلیل ایجاد دانشگاه ملی ایران، پیشگیری از مهاجرت جوانان ایرانی از کشور عنوان شده بود. جلوگیری از بیکاری برخی از فارغ ‏التحصیلان در کشور، ناکارآمدی سیستم دانشگاه تهران و ایجاد تغییرات مثبت در کل کشور از دیگر دلایل تاسیس دانشگاه بوده اند.
محل تاسیس دانشگاه
پس از آنکه علی شیخ الاسلام تحقیقات جامعی درمورد دانشگاه ­های غیر دولتی در خارج از کشور انجام داد و به ایران بازگشت ابتدا در آذرماه 1338، در خیابان رامسر تهران دبیرخانه ای برای پیگیری امور تاسیس دانشگاه راه اندازی نمود. در اسفند 1338، این دبیرخانه ­غیررسمی به دستور محمدرضاپهلوی و موافقت حسین علاء به خیابان پاستور پلاک 57 منتقل شد. مسوولیت اصلی دبیرخانه، شناسایی آن دسته از دانش آموختگان ایرانی در اروپا و آمریکا بود که اشتغال رسمی و مشخصی نداشتند.
پس از افتتاح رسمی دانشگاه از سوی پهلوی دوم، یک و نیم میلیون مترمربع از اراضی منطقه­ی سعادت آباد تهران به دانشگاه واگذار شد و پس از یک ­سال بررسی­ های فنی و علمی مقرر شد به دلیل برخوردار نبودن این منطقه از جاده­ مناسب و آب و برق، ضمن باقی ماندن اراضی مذکور در مالکیت دانشگاه، هفتادهزار متر مربع از اراضی منطقه­ ی اوین که پیشتر، هتل هیلتن و سازمان تاسیسات دفع آفات وزارت کشاورزی در مجاورت آن بنا شده بود، از سوی وزارت کشاورزی به دانشگاه واگذار شود[6].
 
مخالفت ­ها با تاسیس دانشگاه ملی
همزمان با قوت گرفتن اندیشه ی تاسیس دانشگاه جدید، مخالفت ­هایی نیز صورت گرفت. منشا اصلی مخالفت با تاسیس دانشگاه جدید، هیات رئیسه وقت دانشگاه تهران (دکتر احمد فرهاد معتمد رئیس دانشگاه تهران، دکتر میمندی نژاد رئیس دانشکده دامپزشکی و مهندس عبدالله ریاضی رئیس دانشکده فنی) بودند. بهانه ‌اصلی این مخالفت، تکمیل نشدن دانشگاه تهران و اولویت داشتن توسعه این دانشگاه بود.
 
تاسیس دانشگاه ملی ایران
در ۸ آبان ۱۳۳۹ اساسنامه  رسمی دانشگاه ملی تدوین و مورد تصویب شورای عالی فرهنگ قرار گرفت. این اساسنامه شامل پنج فصل و بیست و دو ماده بود.
بر اساس نخستین این اساسنامه، هیئت مؤتمنین مشتمل بر 9 شخصیت حقوقی و 3 شخصیت حقیقی بودند. شخصیت‌های حقوقی شامل وزیر دربار، مدیرعامل بنیاد پهلوی، وزیر فرهنگ، یک نماینده سنا، دو نماینده مجلس شورای ملی، مدیرکل بانک ملی ایران، رئیس اتاق بازرگانی و رئیس دانشگاه و شخصیت ‌های حقیقی سه نفر از شخصیت های علمی و اقتصادی کشور بودند. در 25 بهمن 1339، دانشگاه با دو دانشکده  بانکداری و علوم مالی اقتصادی و معماری به صورت رسمی افتتاح شد. این دو دانشکده در سال­ های اولیه، 200 دانشجو را پذیرش کردند.
 
تغییرات در دانشگاه ملی
لفظ ملی به آن دسته از موسسات غیردولتی اشاره داشت که برای تامین بودجه خود به پرداخت شهریه دانشجویان وابسته بودند. از این‌رو، دانشگاه ملی که به صورت مستقل و بر اساس تامین شهریه از دانشجویان اداره می‌ شد در سال‌ های اولیه از آنجا که تامین شهریه­ دانشگاه برای بسیاری از اقشار جامعه دشوار بود، تنها افراد طبقه متوسط و بالای جامعه، امکان پذیرش در این دانشگاه را داشتند. اما در سال 1353 با رایگان شدن تحصیل در دانشگاه، امکان ورود تمام اقشار جامعه به این دانشگاه فراهم گردید و دانشگاه به صورت عمومی اقدام به پذیرش دانشجو کرد.
 
پس از انقلاب اسلامی
پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ به موجب قانونی که در شورای انقلاب تصویب شد، دانشگاه ملی دانشگاهی دولتی اعلام شد و در خرداد ۱۳۶۲ ستاد انقلاب فرهنگی با تغییر نام دانشگاه از «ملی ایران» به «شهید بهشتی» موافقت کرد. در سال ۱۳۶۴ براساس مصوبه  هیئت دولت جمهوری اسلامی مبنی بر تأسیس وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، مراکز درمانی و دانشکده‌ های پزشکی و پیراپزشکی از دانشگاه شهید بهشتی منفک و با نام دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی فعالیت خود را آغاز کردند.
هم اکنون دانشگاه شهیدبهشتی در شصتمین سال تاسیس خود با 19 دانشکده، 11 پژوهشکده، قریب به 900 نفر عضو هیات علمی و بیش از 19000 دانشجو در حال فعالیت است.
 
ترتیب تاسیس دانشکده­ های دانشگاه شهید بهشتی
همان گونه که بیان شد دانشگاه با دانشکده­ بانکداری و علوم مالی و اقتصادی و دانشکده معماری در سال 1339 اقدام به پذیرش دانشجو کرد. تا سال 1345 چند دانشکده به ترتیب زیر راه ‌اندازی شدند.
سال 1340، دانشکده پزشکی
سال 1341، دانشکده زبان­های خارجی
سال 1342، دانشکده علوم
سال 1344، دانشکده دندان پزشکی
سال 1345، دانشکده حقوق
 
رؤسای دانشگاه
1) علی شیخ الاسلام: بنیانگذار دانشگاه، از اسفند ۱۳۳۸ تا آبان ۱۳۴۴
2) عبدالعلی جهانشاهی: از آذر ۱۳۴۴ تا خرداد ۱۳۴۵
3) علی اکبر بینا: از خرداد ۱۳۴۵ تا بهمن ۱۳۴۶
4) محمد علی مجتهدی: از اسفند ۱۳۴۶ تا مرداد ۱۳۴۷
5)  انوشیروان پویان : از شهریور ۱۳۴۷ تا شهریور ۱۳۵۲
6) احمد هوشنگ شریفی: از شهریور ۱۳۵۲ تا اردیبهشت ۱۳۵۳
7)  عباس صفویان: از خرداد ۱۳۵۳ تا شهریور ۱۳۵۶
8)  احمد قریشی: از شهریور ۱۳۵۶ تا مهر ۱۳۵۷
9) عبدالعلی جهانشاهی: از مهر ۱۳۵۷ تا بهمن ۱۳۵۷
10) عبدالصمد تقی ‌زاده: از اسفند ۱۳۵۷ تا آبان ۱۳۵۹
11) احمد اصغریان جدی: از آبان ۱۳۵۹ تا آذر ۱۳۶۰
12) محمد حسن احمدی: از آذر ۱۳۶۰ تا آبان ۱۳۶۱
13) احمد فرمد: از آبان ۱۳۶۱ تا آبان ۱۳۶۳
14)  هادی ندیمی: از آبان 1363 تا بهمن 1384
15) حمید لطیفی: از بهمن 1384 تا مهر 1386
16) احمد شعبانی: از مهر 1386 تا 1391
17)  محمد مهدی طهرانچی: از اردیبهشت 1391 تا بهمن 1395
18)  سید حسن صدوق: از بهمن 1395 تا شهریور 1398
19)  سعدالله نصیری قیداری: از شهریور 1398 تا آبان 1401
20)  سید محمود‌رضا آقا‌میری: از آبان 1401 تاکنون

 
 منابع:
· بینا، علی اکبر، 45-1344، راهنمای دانشگاه ملی ایران، تهران، بی نام.
· حسنی، عطاءالله، 1379، اسنادی از دانشگاه ملی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه شهیدبهشتی.
· شیخ الاسلام، علی، ۱۳۶9، رنسانس ایران: دانشگاه ملی ایران و شاه. لس آنجلس.

[1] حسنی (1379)
[2] سازمان اسناد ملی ایران، اسناد شماره 29700061-725 آ 3 آپ 1
[3] سازمان اسناد ملی ایران 293000029-302 ط آ ب1 
[4]شیخ الاسلام (1369)
[5] حسنی (1379)
[6] بینا، 45-1344، مقدمه، بی شماره صفحه/شیخ الاسلام، 1369، ص219-218​​​